Kirkjugarður

Kirkjugarður hefur verið í Görðum frá öndverðu. Þessi gamli garður er suð-austan núverandi kirkju og liggur nokkru lægra en hún. Garðurinn var kirkjugarður Garðasóknar og þar með útfarargarður Hafnfirðinga fram til ársins 1921. Garðurinn er nú markaður hlöðnum steinveggjum á þrjá vegu en á norðurhlið er girðing.

Samþykktir og framkvæmdir.

Um aldamótin 1900 var rætt um nauðsynlega viðgerð á garðinum. Á sóknarnefndarfundi hinn 24. október 1902 er ákveðið:

a) að fylla upp suðurhlutann,
b) að girða norðurkantinn og vesturkantinn suður að sáluhliði,
c) að setja nýjan umbúnað á sáluhliðið.
Á fundi hinn 10. maí 1903 er ákvörðun um viðgerð enn frestað, en séra Jens Pálsson las upp lög um kirkjugarða og reglugerð til leiðbeiningar fyrir safnaðarfólk. Það varð svo ekki fyrr en 5 október árið 1913 að samþykkt er að fela sóknarnefnd að láta stækka garðinn og var það framkvæmt. Á sóknarnefndarfundi 1943 var Magnúsi Guðjónssyni falið að hafa eftirlit með garðinum og að sjá um friðun hans. Árið 1945 er flutt klukkna- og verkfæraskýli úr Hafnarfjarðarkirkjugarði í Garðakirkjugarð, það var 3×4 m og kom í góðar þarfir. Á fundi sóknarnefndar 19. september 1958 er samþykkt að gera nauðsynlegar endurbætur á garðinum.
Í janúar 1960 er Garðasókn endurvakin og sóknarnefnd í Hafnarfirði samþykkir 30. apríl 1960 að afhenda nýrri sóknarnefnd í Garðasókn Garðakirkjugarð til umsjónar og að greiða þangað öll gjöld úr Garðasókn frá ársbyrjun 1957. Samningur var undirritaður 1. júní 1963. Þann 2. maí 1963 hafði sóknarnefnd samþykkt að girða kirkjugarðinn og á fundi 1. júní 1967 er ákveðið að slétta garðinn og láta gera uppdrátt af honum og legstaðaskrá. Drög að legstaðaskrá voru rituð en uppdráttur því miður ekki gerður.

Stækkun Garðakirkjugarðs.

Aðalsafnaðarfundur Garðasóknar 1970 samþykkir stækkun Garðakirkjugarðs til vesturs frá gamla garðinum. Í ágúst 1972 er á vegum sveitarstjórnar lokið jarðvegsfyllingu í nýjum garðshluta svo og jarðvegsskiptum í bílastæðum við kirkjuna. Þann 10. ágúst 1973 er samþykkt að gera tillögu að girðingu og sáluhliði og uppdrátt af hinum nýja garði og tók Sigurður Björnsson, verkfræðingur og sóknarnefndarmaður, að sér að vinna það verk. Er fyrsti uppdráttur hans dagsettur 30. júní 1975. Sumarið 1975 var unnið mikið í kirkjugarðinum undir stjórn Björgólfs Þorvarðssonar, kennara, og var garðurinn það haust tilbúinn til notkunar.
Hinn nýji garðshluti, merktur A1 og B fyrir duftreiti, var vígður 24. febrúar 1976. Þá var jarðsunginn Jóhann G. Björnsson, fyrrverandi meðhjálpari, Reynihlíð í Garðabæ. Séra Bragi Friðriksson sóknarprestur helgaði garðinn og jarðsöng.
Samkvæmt fyrrgreindum uppdrætti, dagsettum 30. júní 1975 var þessi hluti 2748 fermetrar að stærð með akbrautum og stígum og rúmaði 320 grafarstæði og 340duftreiti. Þessar tölur breyttust lítillega við endurskoðun.
Vegna fólksfjölgunar í Garðahreppi og síðar Garðabæ svo og vegna vaxandi óska frá utansóknarfólki að fá leg í Garðakirkjugarði varð fljótt ljóst að þessi fyrsta stækkun garðsins myndi ekki endast lengi. Sóknarnefnd samþykkti því einróma hinn 16. apríl 1986 að leita leyfis um verulega stækkun kirkjugarðsins í Görðum. Sigurður Björnsson lagði fram nýjan tillöguuppdrátt dagsettan 17. mars 1986. Ekki var næg grafardýpt í fyrirhuguðum garði þannig að flytja þurfti að mold til fyllingar og sá sveitarfélagið um þann verkþátt. Fyllt var í og gengið frá spildu merktri A2 vestan við garðhluta A1 Þessi hluti garðsins er 1366 fermetrar að stærð og rúmar 193 grafarstæði. Hann var vígður af séra Braga Friðrikssyni þann 7. júní 1993. Þá var jarðsungin Brynhildur Ingibjörg Jónasdóttir, ljósmóðir, fædd 8. maí 1920, látin 27. maí 1993. Jafnframt var gengið frá spildu vestur af kirkjunni og norðan við A hlutann. Þessi hluti er 1137 fermetrar og rúmar 150 grafarstæði, nú nefndur reitur F. Einnig var breytt skipulagi á duftreitum í hluta B og reitirnir stækkaðir lítillega. Eftir þessa endurskoðun urðu grafarstæði í A hluta 541 í stað 512 og duftreitir 260 í stað 340.
Þrátt fyrir þessa stækkun var ljóst að ekki mætti slá slöku við. Sigurður Björnsson hannaði stækkun garðsins til suðurs, reiti C, D og E. og lagði fram teikningar dagsettar í febrúar 1997 Á sóknarnefndarfundi 9. september 1997 er samþykkt að hefjast handa við stækkun kirkjugarðsins samkv. tilboði verktakafyrirtækisins Loftorku. Stækkun var lokið 1998. Greftrun í reit D hófst haustið 1998 og helgaði Séra Bragi friðriksson þann reit.
Eftir þessa síðustu stækkun má ætla, að garðurinn dugi fram undir 2020. Ljóst er því, að ekki er þörf að grafa í bráð í reit F vestan kirkjunnar og norðan reitar A, sem gert var ráð fyrir á fyrrgreindum tillöguuppdrætti dags. 17. mars 1986. Möguleiki er á að breyta notkun þessarar spildu og gera þarna duftgarð.

Kirkjugarðsverðir umsjón og grafartaka.

Árin 1960 til 1966 sá Óttar Proppé um garð og kirkju í smíðum. Kirkjugarðsvörður og meðhjálpari var í fyrstu Jóhann G. Björnsson í Reynihlíð, frá 1968. Þá tók Kristinn Gíslason í Hlíð við af honum og gegndi starfinu til 1986. Benedikt Björnsson er meðhjálpari, kirkju- og kirkjugarðsvörður í níu ár frá 1986 til loka september mánaðar 1995.
Ingólfur Björgvin Jónsson , sem var starfsmaður Hafnarfjarðarbæjar, sá í fyrstu um grafartöku í Garðakirkjugarði. Íngólfur var eitthvað handgenginn Gesti Gamalíelssyni kirkjugarðsverði í Hafnarfjarðarkirkjugarði.
Örn Bergsson er ráðinn kirkjukarðsvörðir 14. nóvember 1995 og var jafnframt verktaki við grafartöku. Hann lét af störfum 31. des. 1996. Sigurbjörn Árnason er ráðinn meðhjálpari og kirkjuvörður á sóknarnefndarfundi 28. ágúst 1995. Hann tók við starfinu 1. október og tók einnig við starfi kirkjugarðsvarðar 1. janúar 1997.
Starfsmenn áhaldahúss Garðabæjar sáu um grafartöku frá 1. janúar til 1. júní 1997.
Frá 1. júní 1997 er Kjartan Matthías Antonsson nú verktaki við grafartöku.
Fimm unglingar vinna sumarstörf í kirkjugarðinum frá 15. maí til 31. ágúst ár hvert.
Sigurbjörn og starfslið hans hefur unnið frábært verk við garðinn og þykir hann vera til fyrirmyndar um útlit og hirðingu alla.

Samkvæmt uppdráttum af Garðakirkjugarði er grafarbreidd sýnd 1,20 metrar. Nokkur frávik urðu við grafartöku fyrstu árin þannig að grafirnar voru hafðar 1 m á breidd.. Það varð til þess að grafir urðu 28 fleiri en gert var ráð fyrir á uppdráttum Sigurðar Björnssonar og endurmældi hann garðinn og lét teikna að nýju sumarið 2003. Eftir þessa endurskoðun urðu grafarstæði í A hluta 540 í stað 512 og duftreitir 260 í stað 340.
Tölvuteiknun þessarar breyttu tilhögunar annaðist Ólafur Gunnarsson verkfræðingur.

Hönnun garðs, girðingar og sáluhlið.

Sigurður Björnsson, verkfræðingur, hannaði og teiknaði stækkun garðsins, svo og girðingu um hinn nýja garð og sáluhliðið. Hann gerði útboðsgögn, sá um útboð og hafði umsjón með framkvæmdum. Andvirði allrar vinnu við hönnun og umsjón við gerð kirkjugarðsins í 14 ár, allt frá árinu 1973,. gaf hann í sjóð til kaupa á orgeli í hina nýju kapellu, sem koma átti við safnaðarheimilið Kirkjuhvol, þá sem nú er Vídalínskirkja. Gjafabréfið er dagsett á 20 ára vígsluafmæli Garðakirkju hinn 20. marz 1986. Sáluhlið var reist samkvæmt teikningu Sigurðar. Hliðgrindin var smíðuð í Skipasmíðastöðinni Stálvík við Arnarvog og gaf Jón Sveinsson forstjóri, fyrir hönd stöðvarinnar, efni og vinnu við smíði og uppsetningu. Við Guðsþjónustu í Garðakirkju 15. janúar 1978 er helgað nýtt pípuorgel í kirkjunni og sáluhliðið á kirkjugarðinum. Af því tilefni er bókað: “Söfnuðurinn færir ennfremur skipasmíðastöðinni Stálvík h.f. og Sigurði Björnssyni, verkfræðingi innilegar þakkir fyrir gjöf þeirra á sáluhliði.”
Hinn 22. apríl 1998 er tekið tilboði Girðingarþjónustunnar í Hafnarfirði í nýja girðingu á austur og suðurmörkum garðsinns.

Hlaðnir grjótgarðar.

Um gamla garðinn standa hlaðnir grjótgarðar á þrjá vegu. Grjótveggir þessir voru farnir að gefa sig og að hluta til farnir að hrynja enda reistir á moldarjarðvegi. Haustið 1993 var norðurhluti vesturgarðsins endurhlaðinn á óbreyttri undirstöðu. Sóknarnefnd ákvað sumarið 2003 að bjóða út jarðvegsskipti undir þeim grjótgörðum, sem eftir stóðu og að endurbyggja þá. Grjótið í görðunum var lagt til hliðar, moldin undan veggjunum grafin brott og í staðinn fyllt með möl úr Vatnsskarði. Garðarnir voru síðan endurhlaðnir á þessari frostfríu undirstöðu. Kristján Ingi Gunnarsson, skrúðgarðyrkjumeistari hjá fyrirtækinu Garðasteinn á Álftanesi, vann verkið og lauk því sumarið 2004.

Vinnuaðstaða og vélaeign.

Vestan við nýja kirkjugarðinn, reit A, stóð lítill verkfæraskúr til geymslu á garðyrkjuáhöldum o.fl. Ekki var þar nein aðstaða fyrir starfsfólk. Skúr þessi var seldur sumarið 2002.
Í stað þessa afdreps var byggt nýtt þjónustuhús, 48 fermetra timburbygging, við suð-austurhorn gamla kirkjugarðsins. Þarna er kaffistofa ásamt snyrtingu fyrir starfsfólk, og áhaldageymsla.
Garðurinn á nú tvær dráttarvélar, þrjá sláttutraktora, tvö sláttuorf, moldarvagn og fleiri smátæki.

Samvinna við Bessastaðasókn:

Á aðalsafnaðarfundi Garðasóknar 24. mars 1996 var samþykkt að heimila sóknarnefnd að semja við Bessastaðasókn um sameiginleg afnot kirkjugarðsins í Görðum. Samið var til tveggja ára fyrst í stað.
Á aðalsafnaðarfundi 22. mars 1998 var lagður fram og upplesinn samningur um samnýtingu kirkjugarða Garða- og Bessastaðasókna. Samningurinn var undirritaður 13. mars 1997.
Við gildistöku nýrra laga hinn 1. janúar 2005 nr.138 frá 20. desember 2004 um breytingu á lögum um kirkjugarða nr. 36 4. maí 1993 féll þessi samningur úr gildi.

Stærð garðsins.

Heildarstærð garðsins með gróðurreitum, götum og svæði undir þjónustuhús og moldargeymslu eru rúmir 2,6 hektarar.
Í lok desember 2008 hafa verið grafnar 695 kistur, frátekin eru 528 legstæði og laus grafarstæði eru 908. Í duftgarði hafa verið grafin 44 ker, fráteknir eru 39 reitir og lausir eru 177 duftreitir. Þetta gera samanlagt 2391 legstæði, þar af eru 1085 laus. Auk þessa er nokkuð um að duftker séu grafin ofan í eldri leiði.

Samantekið í janúar 2009
Sigurður Björnsson og Sigurbjörn Árnason

Hafa samband